Beiden maken deel uit van het programmateam van het NP Sallandse Heuvelrug en Twents Reggedal. Klimaatadaptatie, landbouwtransitie, robuustere natuur en energietransitie zijn belangrijke vraagstukken waar nationale parken nieuwe stijl mee te maken krijgen, en in de Sallandse Heuvelrug en Twents Reggedal zien zij het watervraagstuk als een fundament voor het hele verhaal van het nationaal park nieuwe stijl.
Een integraal gebiedsconcept met brede maatschappelijke meerwaarde. Dat klinkt veelbelovend, wat betekent dit precies en hoe kan je dat toepassen?
Anky: Het concept is ontwikkeld vanuit de drinkwatergedachte. In Nederland zien wij een aantal maatschappelijke opgaven: waterbeschikbaarheid, klimaat, landbouwtransitie, energietransitie. Dat zijn allemaal vraagstukken waar dit concept in de oplossing aan kan bijdragen. Wij redeneren als Vitens natuurlijk wel sterk vanuit de drinkwatervoorziening, maar vervolgens vooral vanuit het gebied.
Adri: De maatschappelijke context is er sowieso met water, maar daarnaast heb je het verhaal van natuur en landbouw, die ook die waterbehoefte hebben. Heel veel water stroomt gewoon weg. Nu heeft landbouw ook door dat water vasthouden ook in het eigen belang is. Een van onze bestuursleden zei zelf ook dat hij vanaf april dit jaar zijn land moest beregenen, zo droog was het. Wat dat betreft is het momentum ook daar om zo’n concept als De Eeuwige bron nu te introduceren. Fundamenteel nadenken over water, opvangen, afstromen, gebruiken, noem het maar op.
Gefeliciteerd met de prijs. Wat een opsteker!
Anky: ja, het geeft zeker een boost aan het nadenken over het ontwikkelen van nieuwe waterwinconcepten in combinatie met de grote maatschappelijke transities. Panorama Waterland is ontwikkeld onder aanvoering van mijn collega Jip Welkers, samen met de bureaus H+N+S, Ruimtevolk en Roosemalen & Savelkoul. Als Vitens hebben wij een grote opgave als het gaat om drinkwaterwinning. Wij zien echter ook dat er nog andere maatschappelijke vraagstukken spelen. Wij zijn daarom aan het kijken of we misschien andere winconcepten kunnen ontwikkelen, zodat wij op een andere manier dan wij gewend zijn werken aan drinkwaterwinning. Eén van die concepten die wij hebben ontwikkeld samen met de bureaus is het concept Panorama Waterland. Ik probeer dat concept nu samen met andere collega’s in de praktijk te brengen. Een van de plekken waar wij hopen dat te gaan doen is de Sallandse Heuvelrug. Vanuit die rol ben ik aangehaakt bij het programmateam van het NP Sallandse Heuvelrug en kijk ik of we het de gedachte van Panorama Waterland ook in het nationaal park kunnen helpen op te pakken.
Adri Ooms: Wij stelden ons de vraag: “Wat is dat precies, een integraler (ingericht) nationaal park? Hoe groot wordt het park dan en hoe samenhangend moet het zijn?”. Toen Jip zich meldde met dit idee, vonden wij dit ambitieus, maar wij zagen wel in dat de principes achter het concept zeer eigentijds zijn: water winnen, water voor natuur, maar ook voor landbouw. Het was een heel andere benadering dan wij tot nu toe gewend zijn. Wij voelden natuurlijk ook wel aan dat dit voor landbouw en natuur veel impact zou hebben, dus toen hebben wij snel de partners van het NP Sallandse Heuvelrug en Twents Reggedal kennis laten maken met dit verhaal. Inmiddels zitten wij met 15 partners in dit traject van een kwaliteitsimpuls voor het huidige Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug. De partners in de Sallandse Heuvelrug, de waterschappen en Vitens natuurlijk. De doelgroep is eigenlijk heel breed: niet alleen óf de landbouw, óf de natuur óf de gemeenten. Het zijn eigenlijk alle gebruikers in zo’n gebied die hiervan gaan profiteren, alle functies. Zeker omdat wij het ook koppelen aan de maatschappelijke opgaven, dat zijn hele brede processen en zo breed willen wij ons proces ook neerzetten.
Anky benadrukt: Panorama Waterland hebben wij als concept bedacht, en wij hebben bij de ontwikkeling de Sallandse Heuvelrug als ‘oefenmateriaal’ gebruikt, met het idee dat je pas in een praktijkcasus echt ontdekt wat de haken en ogen aan zo’n concept zijn. Er is géén plan gemaakt voor de Sallandse Heuvelrug. We hebben de Sallandse Heuvelrug gebruikt om het concept te ontwikkelen en te toetsen.
Waarom de keuze om het concept te ontwikkelen aan de hand van de Sallandse Heuvelrug?
Anky: omdat het een heuvelrug is, er liggen een aantal drinkwaterwinningen, er is sprake van natuurgebieden op de heuvelrug en er ligt landbouw omheen. En, ook niet onbelangrijk, we konden er op papier gemakkelijk een afgegrensd gebied van maken, een hydrologisch eiland, niet onbelangrijk bij het uitrollen van het concept. Dat was in de Sallandse Heuvelrug goed te doen.
Hoe is dit concept ontvangen door de agrariërs?
Adri: zo’n verhaal komt niet in een keer binnen, het roept heel veel vragen op. We hebben dit concept in meerdere sessies uitgelegd. Toen vertelden de agrariërs dat zij de droogteproblematiek wel goed herkenden. Wij kijken niet alleen naar het verhaal van waterwinning, we kijken naar het watervraagstuk in de volle breedte. Dan heb je een gesprek hoe landbouw voordeel heeft van het water en dan krijg je het gesprek op gang. Men zag in dat er zowel bij Vitens als bij de natuurpartijen de wil is om met elkaar hier over na te denken.
Anky: “het blijft wel een gevoelig punt. Soms wordt het concept verkeerd of ongenuanceerd neergezet, omdat journalisten net alle details niet goed begrijpen. Het goed vertellen van dit concept vraagt continu aandacht, opnieuw vertellen en bijsturen en proberen het goed neer te zetten.
Hoe communiceren jullie hierover, hebben jullie een participatietraject opgezet? Of gaan jullie dat doen?
Adri: wij willen de krachten gaan bundelen van IVN, Marketing oost, gemeenten, Vitens en de waterschappen. De werkgroep communicatie is nog niet ingericht, dat willen wij in dit jaar oppakken. Het zou jammer zijn als zo’n mooi concept in duigen valt, omdat het moeilijk is om de communicatie met de omgeving goed op poten te zetten.
Over 20 jaar is het concept misschien uitgevoerd. Waar ben je dan het meeste trots op?
Anky: in het verleden zijn er een aantal prijswinnaars geweest die echt een verandering in het denken hebben teweeg gebracht. Ik zou er heel trots op zijn als deze prijs en dit concept leidt tot anders kijken naar het landelijk gebied en naar het watersysteem, dat gebieden in Nederland op verschillende plekken anders zijn ingericht, geïnspireerd op dit concept. Dat anders denken een impuls kan geven aan een nieuwe manier van landinrichting. Of het lukt weet ik niet, maar dat hoop ik wel.
Adri: Daar sluit ik mij bij aan. Dat het concept niet alleen een schets is, maar dat in de praktijk iedereen de meerwaarde ziet. Dat is ook het vraagstuk van ons nationaal park: de meerwaarde van NP nieuwe stijl de aankomende jaren verkennen, maar dan willen wij er de komende 10/20 jaar ook echt mee aan de slag.